De meeste gemeentegebouwen zijn heden gesloten wegens het corona-virus. Binnen enkele weken worden ze hopelijk weer opengesteld, en zullen de lokale besturen hun normale werkzaamheden hernemen. Als het acute corona-gevaar geweken is, dreigt echter een ander gevaar: asbest in de gebouwen van lokale besturen. De codex welzijn op het werk legt lokale besturen als werkgever tal van verplichtingen op omtrent asbest. Om welke verplichtingen gaat het concreet? Wij sommen de voornaamste voor u op.

Inventarisatieplicht

In de eerste plaats verplicht de codex welzijn op het werk de lokale besturen als werkgever om een asbestinventaris op te stellen en bij te houden. Elk lokaal bestuur dient een inventaris op te maken van al het asbest en alle asbesthoudend materiaal in alle delen van de gebouwen (met inbegrip van de eventuele gemeenschappelijke delen), en in de arbeidsmiddelen en beschermingsmiddelen op de arbeidsplaats.

De inventarisatieplicht is echter niet van toepassing op de gedeelten van gebouwen die moeilijk bereikbaar zijn en die in normale omstandigheden geen aanleiding kunnen geven tot blootstelling aan asbest. Wanneer er evenwel werken worden uitgevoerd die aanleiding geven tot de blootstelling aan asbest, moeten voorafgaand aan de werken ook de verborgen asbestbronnen in kaart worden gebracht.

De inventarisatieplicht gaat heel ver. Zo moet bijvoorbeeld per lokaal of per arbeidsmiddel informatie worden verschaft over de toepassing waarin asbest is verwerkt, de toestand van het asbest of van het asbesthoudende materiaal, en de werkzaamheden die aanleiding kunnen geven tot blootstelling aan asbest. De informatie in de inventaris moet bovendien up-to-date worden gehouden.

De wetgeving schrijft niet voor wie de inventarisatie moet doorvoeren. Het geniet in het licht van de zorgvuldigheidsplicht evenwel de aanbeveling dat het bestuur hiervoor een asbestdeskundige inschakelt.

Opmaak beheersprogramma

Indien uit de inventaris blijkt dat er asbest aanwezig is op de werkvloer, dan is het bestuur verplicht om te bepalen wat het met de aangetroffen asbest gaat doen, en hoe het de blootstelling van haar werknemers gaat beperken. Daartoe moet volgens de codex welzijn op het werk een beheersprogramma worden opgemaakt en bijgehouden.

In de eerste plaats schrijft de codex welzijn op het werk voor dat het beheersplan moet voorzien in een (minstens) jaarlijkse inspectie van de toestand van de asbest. Afhankelijk van de toestand van de aangetroffen asbest, kan het bestuur gehouden zijn om preventiemaatregelen, dan wel bijkomend bijzondere maatregelen te treffen.

Indien de asbest bij de jaarlijkse inspectie in goede staat en onbeschadigd blijkt te zijn, zal het bestuur nog steeds algemene preventiemaatregelen moeten nemen. In essentie moeten maatregelen worden getroffen die verhinderen dat het gemeentepersoneel in contact komt met asbestvezels. Dit kan door aan het gemeentepersoneel kenbaar te maken welke materialen asbest bevatten, bijvoorbeeld door het aanbrengen van stickers of etiketten.

Wanneer de asbest in slechte toestand verkeert, of zich bevindt op plaatsen waar het beroerd of beschadigd kan worden, moeten daarenboven bijzondere maatregelen worden getroffen zoals het fixeren, inkapselen, onderhouden, herstellen of verwijderen van asbesthoudend materiaal. Aan deze maatregelen moet ook een werkplanning worden gekoppeld.

Zoals met de inventaris wordt ook het beheersplan best opgemaakt in samenspraak met een asbestexpert, die uw bestuur kan wijzen op de gepaste maatregelen al naar gelang de toestand van de asbesthaard(en).

Meldingsplicht asbest-gerelateerde werken

Indien het bestuur saneringswerken uitvoert waarbij gemeentepersoneel tijdens het werk worden blootgesteld aan asbest, moet het voor de aanvang van deze werkzaamheden een melding doen aan de plaatselijke directie Toezicht Welzijn op het Werk en aan zijn preventieadviseur-arbeidsarts.

Ingeval wordt gewerkt met een erkende asbestverwijderaar zal deze in de regel de melding doen. Ook niet-erkende asbestverwijderaars zijn als werkgever verplicht om een melding te maken, hoewel dit in de praktijk niet altijd gebeurt. Het is daarom aangewezen dat het bestuur er in ieder geval over waakt dat de melding van asbestverwijderingswerken ook effectief gebeurt.

Verregaande voorzorgsmaatregelen bij asbestverwijdering

Omdat asbest niet steeds door een erkende asbestverwijderaar verwijderd moet worden, kan het voorkomen dat personeel van de gemeente zelf bepaalde asbesthoudende materialen zou verwijderen. In dat geval voorziet de codex welzijn op het werk in een reeks stringente maatregelen zoals de externe opleiding van werknemers, een risicoanalyse, de opmaak van een werkplan, verregaande informatieplicht naar de werknemers toe, een voorafgaand gezondheidsonderzoek, maatregelen in verband met het afschermen van de werkzone, etc.

Ook gelden er krachtens Vlarem II regels waaraan iedereen zich moet houden teneinde blootstelling aan of verspreiding van asbestvezels tegen te gaan. Het gaat over manieren waarop de asbest mag worden verwijderd, voorzorgsmaatregelen wat betreft stofmaskers, verpakking enzovoort.

Zorgplicht

Tot slot moet ook worden gewezen op de algemene zorgplicht voor alle personen en rechtspersonen die asbesthoudende materialen beheren. Deze algemene zorgplicht is verankerd in het Materialendecreet en geldt ook voor de openbare besturen. De zorgplicht houdt in dat uw bestuur alle maatregelen moet nemen die u redelijkerwijs kan nemen om het gevaar voor mens en milieu te voorkomen of zoveel mogelijk te beperken. Dit komt er in wezen op neer dat alle gevaarlijke asbest zoveel als mogelijk moet worden verwijderd, en dat waar mogelijk ook (op eerste zicht) minder gevaarlijke asbesthaarden zo veel als mogelijk worden gesaneerd.

Hoewel deze zorgplicht op zich niet volgt uit de codex welzijn op het werk, dient een gemeente als werkgever extra waakzaam te zijn dat zij haar zorgplicht nauwgezet nakomt. Niet alleen hebben openbare besturen op dit vlak een voorbeeldfunctie, zij stellen zich ook bloot aan potentiële aansprakelijkheidsclaims indien zij hun zorgplicht niet nakomen.

Heeft u vragen over asbest en de verplichtingen voor uw bestuur hieromtrent? Neem dan zeker contact op met GD&A Advocaten. Ook in deze moeilijke tijden staan wij onverminderd te uwer beschikking.

Amicus certus in re incerta cernitur