Op zondag 13 oktober 2024 trekken de inwoners van de lokale besturen opnieuw naar de stembus.

In dat kader rijzen vragen met betrekking tot de werking van de lokale besturen gedurende het verkiezingsjaar dat voor de deur staat.

Zo stelt zich bijvoorbeeld de vraag in hoeverre het mogelijk is voor een bestuur om tijdens deze periode impactvolle beslissingen te nemen met betrekking tot het lokale patrimonium. Hoe bereidt u zich voor?

Naar goede gewoonte heeft de Vlaams minister van Binnenlands Bestuur aan de lokale besturen een omzendbrief ter kennis gebracht betreffende de periode voorafgaand aan de verkiezingen. Meer bepaald gaat het om omzendbrief KBBJ/ABB 2023/1[1].

Met de Omzendbrief worden lokale besturen verzocht om:

“(…) in het jaar van de verkiezingen tot aan de installatie van de nieuwe raden met de nodige omzichtigheid op te treden en in extremis geen beslissingen te nemen die het beleid van de nieuwe raden of de toekomstige ontwikkeling van de financiën nodeloos zouden verstoren.”

Het betreft aldus een ‘periode van voorzichtige zaken’. Verschillende vragen rijzen in het kader van deze periode.

Vooreerst stelt zich de vraag of dergelijke omzendbrief juridisch bindend is. De Raad van State heeft in haar rechtspraak[2] reeds geoordeeld dat een omzendbrief een instructie is die niet bindend is. Het is evenwel zo dat de beginselen van behoorlijk bestuur nog steeds spelen, en in dit geval het zorgvuldigheids- en voorzichtigheidsbeginsel, die wel steeds juridisch bindend zijn. Onrechtreeks is het lokaal bestuur aan deze ‘periode van voorzichtige zaken’ dus weldegelijk gebonden.

Daarnaast valt ook wat te zeggen over de temporele werking van de ‘periode van voorzichtige zaken’. Een letterlijke interpretatie van de omzendbrief stelt dat de periode van start gaat op 1 januari 2024. Een andere mogelijke interpretatie zou zijn dat de periode start één jaar voor de verkiezingsdatum, in dit geval dus 14 oktober 2023. Een parlementaire vraag lijkt onrechtreeks de voorkeur naar de letterlijke interpretatie te bevestigen. Evenwel gelden de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en in het bijzonder de zorgvuldigheids- en voorzichtigheidsbeginsel altijd en moeten deze dus op elk tijdstip in acht worden genomen.

Dit alles brengt ons tot de essentie: met name de vraag of (bijvoorbeeld) een vastgoedtransactie conflicteert met de ‘periode van voorzichtige zaken’. Het is belangrijk om hierbij een inschatting te maken van de impact van de desbetreffende vastgoedtransactie op het beleid van de nieuwe raden en de toekomstige ontwikkelingen van de financiën. Een vastgoedtransactie kan immers het beleid van de nieuwe raden en/of de toekomstige ontwikkelingen van de financiën verstoren. Deze inschatting gebeurt op basis van de feitelijkheden en varieert dus bij elke vastgoedtransactie. Toch kunnen wij – op basis van een analyse van eerdere beslissingen van de toezichthoudende overheid inzake de toepassing van het zorgvuldigheids- en voorzichtigheidsbeginsel in gelijkaardige situaties – enkele algemene richtlijnen identificeren.

Er kan gesteld worden dat vastgoedtransacties wel genomen kunnen worden in het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen wanneer zij voorlopig of principieel van aard zijn, een voorzetting uitmaken van een reeds eerder genomen beslissing of wanneer ze kaderen in een breder project dat reeds geruime tijd uitvoering krijgt of reeds opgenomen waren in het budget en/of meerjarenplan.

Het jaar van de ongedane zaken wordt 2024 dus geenszins!

Desalniettemin denkt het zorgvuldig lokaal bestuur (maar ook potentieel private partner) de aanstormende eindejaarperiode uiteraard al na over de strategische aanpak die zij op korte en (middel)lange termijn wilt realiseren en de strategische beslissingen die zij daarvoor reeds kan nemen. Bijvoorbeeld, niet-limitatief: principiële beslissingen omtrent de (verder) uit te werken strategische (vastgoed)projecten en/of -doelstellingen, al dan niet verwerkt in patrimoniumsvisies en/of -draaiboeken.

If you are working on something exciting that you really care about, you don’t have to be pushed. The vision pulls you! (Steve Jobs)

[1] Omzendbrief KBBJ/ABB 2023/1 betreffende beslissingen tijdens het jaar van de gemeenteraads-, stadsdistrictsraads-, provincieraadsverkiezingen en de verkiezingen van de raad voor maatschappelijk welzijn tot aan de installatie van de nieuwe raden en het gebruik van informatiemiddelen tijdens de hele bestuursperiode

[2] RvS (11e k.) nr. 158.525, 9 mei 2006 ; RvS (9e k.) nr. 198.611, 7 december 2009