In onze nieuwsbrief van 3 november 2021 werd de figuur van de districten naar Antwerps voorbeeld reeds vooruitgeschoven als Deus ex machina die fusies van kleinere gemeenten met centrumsteden moet vergemakkelijken. De Vlaamse regering heeft op 1 april 2022 haar eerste principiële goedkeuring gehecht aan het voorontwerp van decreet tot wijziging van het Decreet over het lokaal bestuur, waardoor districten kunnen worden opgericht of gewijzigd samen met een gemeentefusie.

Wanneer kleinere gemeenten rond centrumsteden snakken naar schaalvergroting, maar daarbij niet wensen “opgeslokt” te worden door de stad, dreigen randgemeenten met elkaar te fusioneren en de centrumstad letterlijk in het midden te laten. Dergelijke “donut-fusies” zijn noch voor de kleinere besturen noch voor de centrumstad op termijn een goede zaak.

Het nieuwe artikel 237/1 wordt ingevoegd om mogelijk te maken dat gelijktijdig twee of meer gemeenten worden samengevoegd en binnen die nieuwe gemeente districten worden opgericht of worden gewijzigd.

Die mogelijkheid bestaat zowel voor samen te voegen gemeenten die voor de fusie nog geen districtswerking kenden als voor samen te voegen gemeenten waarbij een of meerdere gemeente(n) voor de fusie wel al een districtswerking kende(n). In dat laatste geval kan het zowel gaan om een oprichting van een nieuw district of meerdere nieuwe districten op het grondgebied van die samen te voegen gemeente(n) waarop nog geen districten bestond(en), als om een wijziging van een bestaande districtsgrens of bestaande districtsgrenzen waarbij (een deel van) een bestaand district zou worden samengevoegd met (een deel van) het grondgebied van de samen te voegen gemeente(n) waarop nog geen districten bestond(en).

De procedure voor de oprichting en wijziging van districten is bepaald in het bijzonder decreet van 13 april 1999 betreffende de voorwaarden en de wijze van oprichting van binnengemeentelijke territoriale organen. Het voorgestelde artikel 347/1 van het decreet over het lokaal bestuur moet begrepen worden binnen de krijtlijnen zoals uiteengezet in het voormelde bijzonder decreet.

De grens van 100.000 inwoners die nodig is om districten te kunnen oprichten of wijzigen, wordt bepaald op 1 januari van het tweede jaar dat voorafgaat aan de samenvoegingsdatum. Als de samenvoegingsdatum op 1 januari 2025 plaatsvindt, dan wordt het inwonersaantal berekend op 1 januari 2023.

Als de samen te voegen gemeenten gezamenlijk beslissen tot de oprichting of wijziging van districten, moet hun gezamenlijke voorstel tot samenvoeging naast de elementen bepaald in artikel 347 van het decreet over het lokaal bestuur ook de volgende elementen bevatten:

1. de gebiedsomschrijvingen van de districten zoals vermeld in artikel 3, §1, van het bijzonder decreet van 13 april 1999. Die paragraaf bepaalt dat de gemeenteraden ten laatste op de vergadering waarop beslist wordt tot oprichting van districten, ook de gebiedsomschrijvingen van de districten bepalen. De procedure die hierbij gevolgd moet worden, staat beschreven in artikel 3 van het voormelde bijzonder decreet. Wanneer het gaat om een wijziging, dienen de vormvereisten uit artikel 3, §4, van datzelfde bijzondere decreet in acht genomen te worden.

2. de kadastrale gegevens waaruit de grenzen van de districten blijken. Deze gegevens staan toe het inwonersaantal van de districten correct te berekenen, onder meer met het oog op de districtraadsverkiezingen.

3. de bevoegdheden die aan de districtsbesturen worden overgedragen en de criteria betreffende de algemene en specifieke dotaties die aan de districtsbesturen zullen worden verstrekt, respectievelijk vermeld in artikel 3, §5, en artikel 4, §1, van het bijzonder decreet van 13 april 1999. Die paragrafen stellen dat de gemeenteraden ten laatste op de vergadering waarop beslist wordt tot oprichting van districten, bepalen welke bevoegdheden overgedragen worden aan de respectieve organen van de districten, met toepassing van artikel 134 van het decreet over het lokaal bestuur. Ook moeten de gemeenteraden op datzelfde ogenblik bepalen welke algemene en specifieke dotaties aan de districtsbesturen zullen worden verstrekt, met toepassing van artikel 141 van het decreet over het lokaal bestuur.

Onder ‘gezamenlijk’ voorstel tot samenvoeging wordt een ‘identiek’ voorstel verstaan. In concreto betekent dit dus meerdere gemeenteraadsbesluiten over eenzelfde voorstel. De samen te voegen gemeenten moeten het dus eens zijn over de gebiedsafbakening, de bevoegdheidsoverdracht en de toekenning van dotaties, aangezien er hierover slechts één en identiek voorstel over kan bestaan. Over voormelde elementen moeten de verschillende gemeenteraden een beslissing nemen, ten laatste op die gemeenteraad waarop ze tot de oprichting van de districten beslissen.

In tegenstelling tot de aanduiding van de grenzen van de nieuwe gemeente, moet de aanduiding van de districtsgrenzen niet mee opgenomen worden in het ontwerp van samenvoegingsdecreet waarover artikel 348 van het decreet over het lokaal bestuur handelt. De oprichting van districten is namelijk een binnengemeentelijke bevoegdheid die exclusief toebehoort aan de gemeentebesturen.

Deze aanpassing zorgt er voor dat kleinere gemeenten nu zonder schroom kunnen fusioneren met een aanpalende centrumstad en zonder daarbij hun eigenheid en autonomie te moeten verliezen. Kleinere besturen zijn vandaag niet meer verplicht om “hun ziel te verkopen” in ruil voor een aanzienlijke fusiebonus.

Aan de drempel van 100.000 inwoners kon de Vlaamse regering niet tornen. Deze is immers verankerd in art. 41 van de Grondwet.

Op het ECG-congres (voorloper van Exello.net) van 13 februari 2014 lanceerde GD&A Advocaten de denkpiste om te kijken naar grotere fusies, met versterking van de lokale democratie via districten. Mogelijks waren de geesten op dat ogenblik nog niet rijp om de Antwerpse praktijk te omarmen. GD&A Advocaten riep toen in de woestijn, maar krijgt vandaag gehoor, vandaag ook van de Vlaamse regering.

GD&A Advocaten is verheugd om met frisse ideeën evoluties in gang te zetten en mee te bouwen aan sterke steden en gemeenten.

Adde parvum parvo magnus acervus erit